Η βιώσιμη ή αειφόρος ανάπτυξη αποτελεί το κορυφαίο ζητούμενο του 21ου αιώνα Περιγράφει μια ανάπτυξη η οποία είναι σύμφωνη με τις ανάγκες της παρούσης γενεάς αλλά δεν διακινδυνεύει τις ευκαιρίες να ικανοποιηθούν επίσης οι ανάγκες της επόμενης γενεάς. Στην Ευρώπη ο όρος αυτός προέρχεται από την δασοπονία. Τώρα η «βιώσιμη ανάπτυξη» έχει γίνει ένας σπουδαίος γενικός στόχος για όλα τα πεδία της ζωής, όπως η οικονομία η οικολογία και η κοινωνική ισορροπία.
Η βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα.
Γνώμονας της αειφορίας είναι η μέγιστη δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον.
Οι ποσότητες των φυσικών πόρων που υπάρχουν στον πλανήτη δεν είναι απεριόριστες. Ορισμένοι από αυτούς τους πόρους, όπως είναι τα δέντρα και τα άγρια ζώα, είναι ανανεώσιμα εφόσον αφήσουμε ανέπαφα την ανάπλαση και την αναπαραγωγή τους. Άλλοι πόροι όπως τα ορυκτά είναι ανανεώσιμα με αργούς ρυθμούς ενώ η μεγάλη χρησιμοποίηση τους εξαντλεί τα συνολικά αποθέματα.
Πρέπει να ελαχιστοποιήσουμε την κατανάλωση όλων των φυσικών πόρων όχι μόνο των μη ανανεώσιμων, αλλά και των ανανεώσιμων. Η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα εξαρτάται από την προστασία των φυσικών πόρων και της διατήρησης της βιολογικής ποικιλότητας.
Η βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα.
Γνώμονας της αειφορίας είναι η μέγιστη δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον.
Οι ποσότητες των φυσικών πόρων που υπάρχουν στον πλανήτη δεν είναι απεριόριστες. Ορισμένοι από αυτούς τους πόρους, όπως είναι τα δέντρα και τα άγρια ζώα, είναι ανανεώσιμα εφόσον αφήσουμε ανέπαφα την ανάπλαση και την αναπαραγωγή τους. Άλλοι πόροι όπως τα ορυκτά είναι ανανεώσιμα με αργούς ρυθμούς ενώ η μεγάλη χρησιμοποίηση τους εξαντλεί τα συνολικά αποθέματα.
Πρέπει να ελαχιστοποιήσουμε την κατανάλωση όλων των φυσικών πόρων όχι μόνο των μη ανανεώσιμων, αλλά και των ανανεώσιμων. Η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα εξαρτάται από την προστασία των φυσικών πόρων και της διατήρησης της βιολογικής ποικιλότητας.
Μια άλλη πτυχή της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας είναι η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στα παγκόσμια οικοσυστήματα και η διατήρηση της γης σε υγιή κατάσταση. Οι επιπτώσεις μπορεί να έχουν σχέση με την ποσότητα, την ποιότητα ή και τα δύο. Για παράδειγμα, μια χώρα μπορεί να φαίνεται ότι παρέχει αρκετή ξυλεία για τις μελλοντικές γενιές, αλλά αν σε όλα τα δάση καλλιεργείται μόνο ένα είδος δένδρων (μονοκαλλιέργεια) τότε αυτό μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνο γιατί το δάσος θα είναι ευάλωτο σε ασθένειες.
Η προστασία των οικοσυστήματων περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την προστασία των απειλούμενων ειδών, τη διατήρηση των θαλασσών, των ποταμών, των λιμνών και υγροτόπων, και γενικά της βιοποικιλότητας.
Συγκεκριμένοι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης είναι:
• Η αναζωογόνηση της οικονομικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η φτώχεια μειώνει τις δυνατότητες των ανθρώπων να χρησιμοποιούν συνετά τους φυσικούς πόρους και εντείνει τις πιέσεις στο περιβάλλον.
•Η ικανοποίηση των βασικών αναγκών του αυξανόμενου πληθυσμού στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η σωστή διατροφή, η απαραίτητη ενέργεια, η στέγαση, το καθαρό νερό, οι υγιεινές συνθήκες διαβίωσης και η ιατρική περίθαλψη. Η δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης που θα εξασφαλίζουν τα ελάχιστα αναγκαία καταναλωτικά αγαθά.
• Η δημογραφική σταθεροποίηση. Αυτή είναι απαραίτητη γενικά, αλλά προπάντων στις μεγάλες πόλεις του Τρίτου Κόσμου, όπου οι ελλείψεις κατοικίας, νερού, υγιεινής και μαζικών μεταφορών είναι ιδιαίτερα οξείες. Το σπουδαιότερο αποτέλεσμα μιας επιβράδυνσης της αύξησης του πληθυσμού θα είναι πόλεις περισσότερο βιώσιμες.
• Η διατήρηση και αναβάθμιση των φυσικών πόρων, οι οποίοι πιέζονται από το υψηλό επίπεδο κατανάλωσης των βιομηχανικών χωρών, σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο πληθυσμό και την κατανάλωση των αναπτυσσόμενων χωρών. Οι προοπτικές εναλλακτικών λύσεων στην αγροτική παραγωγή, στις χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες και στην ενέργεια είναι σημαντικές για τη μείωση της ατμοσφαιρικής και της υδατικής ρύπανσης.
• Ο επαναπροσδιορισμός των τεχνολογιών, μέσω στροφής της αγοράς προς την κατεύθυνση προϊόντων φιλικότερων προς το περιβάλλον, με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, με δυνατότητα ανακύκλωσης ή εξοικονόμησης ενέργειας κ.λπ.
• Η σύγκλιση οικονομικών και περιβαλλοντικών στόχων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, μέσω αποδοχής της κοινωνικής ευθύνης, αναγνώρισης των ορίων της επιστήμης και της τεχνολογίας στην επίλυση των προβλημάτων, αναγνώρισης των μακροπρόθεσμων συνεπειών των σημερινών αποφάσεων. Η αειφορία απαιτεί ευρύτερη συμμετοχή στις ευθύνες και στις αποφάσεις και ευρύτερη πρόσβαση των πολιτών στις πηγές πληροφοριών.
Η προστασία των οικοσυστήματων περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την προστασία των απειλούμενων ειδών, τη διατήρηση των θαλασσών, των ποταμών, των λιμνών και υγροτόπων, και γενικά της βιοποικιλότητας.
Συγκεκριμένοι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης είναι:
• Η αναζωογόνηση της οικονομικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η φτώχεια μειώνει τις δυνατότητες των ανθρώπων να χρησιμοποιούν συνετά τους φυσικούς πόρους και εντείνει τις πιέσεις στο περιβάλλον.
•Η ικανοποίηση των βασικών αναγκών του αυξανόμενου πληθυσμού στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η σωστή διατροφή, η απαραίτητη ενέργεια, η στέγαση, το καθαρό νερό, οι υγιεινές συνθήκες διαβίωσης και η ιατρική περίθαλψη. Η δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης που θα εξασφαλίζουν τα ελάχιστα αναγκαία καταναλωτικά αγαθά.
• Η δημογραφική σταθεροποίηση. Αυτή είναι απαραίτητη γενικά, αλλά προπάντων στις μεγάλες πόλεις του Τρίτου Κόσμου, όπου οι ελλείψεις κατοικίας, νερού, υγιεινής και μαζικών μεταφορών είναι ιδιαίτερα οξείες. Το σπουδαιότερο αποτέλεσμα μιας επιβράδυνσης της αύξησης του πληθυσμού θα είναι πόλεις περισσότερο βιώσιμες.
• Η διατήρηση και αναβάθμιση των φυσικών πόρων, οι οποίοι πιέζονται από το υψηλό επίπεδο κατανάλωσης των βιομηχανικών χωρών, σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο πληθυσμό και την κατανάλωση των αναπτυσσόμενων χωρών. Οι προοπτικές εναλλακτικών λύσεων στην αγροτική παραγωγή, στις χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες και στην ενέργεια είναι σημαντικές για τη μείωση της ατμοσφαιρικής και της υδατικής ρύπανσης.
• Ο επαναπροσδιορισμός των τεχνολογιών, μέσω στροφής της αγοράς προς την κατεύθυνση προϊόντων φιλικότερων προς το περιβάλλον, με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, με δυνατότητα ανακύκλωσης ή εξοικονόμησης ενέργειας κ.λπ.
• Η σύγκλιση οικονομικών και περιβαλλοντικών στόχων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, μέσω αποδοχής της κοινωνικής ευθύνης, αναγνώρισης των ορίων της επιστήμης και της τεχνολογίας στην επίλυση των προβλημάτων, αναγνώρισης των μακροπρόθεσμων συνεπειών των σημερινών αποφάσεων. Η αειφορία απαιτεί ευρύτερη συμμετοχή στις ευθύνες και στις αποφάσεις και ευρύτερη πρόσβαση των πολιτών στις πηγές πληροφοριών.
Ένα παράδειγμα αειφορικής διαχείρισης είναι οι βιολογικές καλλιέργειες.
- Σεβασμός στο περιβάλλον: Δεν χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα, δεν καλλιεργείτε μόνο ένα φυτό (αποφυγή μονοκαλλιέργειας)
- Ενίσχυση της τοπικής κοινωνίας: ενισχύονται οι μικροί παραγωγοί
- Ενίσχυση της οικονομίας: προωθούνται τα τοπικά και εποχιακά προϊόντα
Τα τελευταία χρόνια πολλές επιχειρήσεις παγκοσμίως στρέφονται προς μια αειφορική πολιτική.
Τα βασικά συστατικά της αειφόρα αναπτυσσόμενης επιχείρησης:
• Σεβασµός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
• Σεβασµός των δικαιωμάτων όλων των εμπλεκόμενων και ενδιαφερόμενων
• Σεβασµός των δικαιωμάτων των εργαζομένων
• Προστασία του περιβάλλοντος (οικο-αποδοτικότητα)
• Συµµετοχή στις δραστηριότητες της κοινότητας
• Ανάπτυξη σχέσεων µε τους προµηθευτές
• Παρακολούθηση και αξιολόγηση των επιδόσεων ως προς την αειφόρο ανάπτυξη
Ελεάννα Μάνεση, Περιβαλλοντολόγος - Δασολόγος
